03.10.2024 tarihinde Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından taklit-tağşiş yapılan ve dolayısıyla halk sağlığını tehlikeye atan gıdaları üreten firmalar Bakanlık internet sitesi üzerinden kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Gıdada taklit ‘’gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin şekil, bileşim ve nitelikler itibariyle kendisinde olmayan özellikleri sahip gibi gösterilmesidir’’, tağşiş ise ‘’gıda maddelerinin mevzuata veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi hali’’ni ifade eder. Yani taklitle ürünler, şekil, bileşim ve nitelikleri itibarıyla yapısında bulunmayan özelliklere sahip gibi veya başka bir ürünün aynısıymış gibi gösterilirken, tağşişle bir ürünün doğal içeriğine yabancı veya ucuz bir madde ekleyerek ve içeriğindeki değerli bir bileşenin bir kısmını veya tamamını değiştirerek haksız kazanç sağlanır.
Bir gıdanın mevzuat gerekliliklerine göre halk sağlığı yönünden tehlikeli bulunması durumunda; 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 40. Maddesi’nin (a) bendi gereğince Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulur, taklit veya tağşiş durumunda ise aynı kanunun 40. Maddesi’nin (l) bendi gereğince taklit ve tağşiş yapılan gıdalara el konularak/toplatılarak idari para cezası uygulanır ve taklit tağşiş yapılan ürünler, ürünlere ait parti/seri numaraları ve üretici firma gibi bilgiler kamuoyu ile paylaşılır.. Buna istinaden, ilk olarak 2012 yılında yapılan taklit ve tağşişe konu kamuoyu duyuruları, belirli periyotlarda ve toplu şekilde Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılmakta olup en son kamuoyu duyurusu 2022 yılında yapılmıştır.
Bakanlıkça, taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşmiş ürünlere ait güncellenen listede 503 ürün tespit edilmiştir. Bununla beraber kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünleri üreten/satan veya ithal eden 66 firma kaydı paylaşılmıştır.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yeni yürürlüğe giren ‘Gıda Kamuoyu Duyuru Sistemi’ ile guvenilirgida.tarimorman.gov.tr internet adresinde taklit tağşiş tespit edilerek tüketici sağlığı yönünden tehlikeli kararı verilen yaklaşık 463 adet gıda ve bunları üreten firma, kamuoyuna duyurulmuş, başka bir deyişle ifşa edilmiştir. Tarım ve Orman Bakanlığı yeni kurulan sistem ile bundan sonra taklit tağşiş tespit edilen ya da tüketici sağlığını tehlikeye atan gıdaların ve bu gıdaları üreten firmaların bekletilmeden, anlık olarak elektronik ortamda kamuoyu ile paylaşılacağını duyurmuştur. İlgili internet sitesi incelendiğinde, ‘Gıda Kamuoyu Duyurusu’ sekmesi altında Sağlığı Tehlikeye Düşürecek Gıdalar ve Taklit veya Tağşiş Yapılan Gıdalar olmak üzere iki başlık olduğu görülmektedir.
Sağlığı tehlikeye düşürecek gıdalar; numune alınan gıdada ilaç etken maddesi tespiti, gıdada kullanımına izin verilmeyen boya kullanımı, domuz eti tespiti, tek tırnaklı eti tespiti, süt ürünlerinde natamisin tespiti vb. bireyin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünlerden oluşmaktadır.
Taklit veya tağşiş yapılan gıdalar ise; kıyma, kırmızı et ve sucuk vb. kırmızı et ürünlerinde kanatlı eti ya da sakatat tespiti, piliç sucukta mekanik ayrılmış et (MAE) tespiti, tereyağında yağ oranının düşük olması, tereyağında bitkisel yağ tespiti, peynirde nişasta tespiti, peynirde süt yağı harici yağ tespiti, zeytinyağında farklı bitkisel yağların tespiti vb. taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşmiş ürünleri içermektedir.
Özellikle et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri başta olmak üzere hemen hemen her çeşit gıda grubunda tespit edilen taklit veya tağşiş durumu, yapılan resmi kontrollerin daha etkin ve sık yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Halk sağlığını tehlikeye düşüren gıdaların başında et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri gibi hayvansal kökenli gıdalar geldiği görülmektedir. Özellikle kesim öncesi ve sonrasında veteriner hekim kontrolü olmaksızın işleme alınan et ve et ürünleri, sağlıksız hayvanlardan elde edilen süt, bu sütlerden üretilen süt ürünleri ile su ürünleri ve yumurta gibi ürünler taşıyabilecekleri zoonotik hastalık (hayvandan insana geçen hastalıklar) etkenleri ve kalıntılar açısından halk sağlığı tehlikesi oluşturmaktadır.
Bu kapsamda, gıda zinciri yönünden önem taşıyan kırmızı et ve kanatlı kesimhaneleri ile ileri işlem tesisleri başta olmak üzere, hayvansal gıda üreten işletmelerin resmi kontrolü ile halk sağlığının korunması adına çiftlikten çatala gıda güvenilirliğinin sağlanması için, üretimin her basamağında önemli görev yapan veteriner hekim istihdamına yer verilmelidir.
Yıllardır ifade ettiğimiz gibi, bir yandan Veteriner Fakültesi açılıyor bir yandan Veteriner Hekim istihdam edilmiyor, bir yandan da denetim görevini yeterince yerine getirilemediği için halkın sağlıklı, güvenilir ve yeterli gıdaya ulaşması konusunda çok ciddi sıkıntılar yaşanıyor.
Daha önceki yıllarda ifşa edilen tağşiş başlıklarının hiç değişmeden devam ettiği görülmektedir. Sıvı yağlarda, süt ürünlerinde, baharatlarda benzer hilelerin önlenemeden devam ettiği gözlemlenmiştir.
İfşa edilen firmalardan çok daha fazlasının olduğu riski endişe vericidir.
Bakanlığın uzmanlaşmış eğitim kadrosunun her üretim birimine ulaşmasının sağlanması toplum sağlığının devamı açısından kaçınılmazdır.
Bakanlığın denetim kadrosunun ve denetim sıklığının arttırılması, insan sağlığını tehdit eden, tağşişli gıdaları üreten işletmelerin 7255 sayılı kanun gereğince hapis ile cezalandırılmaları ve meslekten men edilmelerine ilişkin yaptırımların da ifşa edilmesi, küçük işletmelerin de Çalıştırılması Zorunlu Personel bulundurması ve BakanlıK’ın denetim zincirine dahil edilmesi, internet satış sitelerinde yapılan gıda satışlarının da Bakanlık kontrol zincirinde etkin şekilde yer almasının sağlanması meslek odamızın önerileridir.
Ayrıca tüketicinin sağlıklı gıda ile taklit/tağşiş konusundaki farkındalığını artırmak ve doğru bilinçlenmeyi sağlamak adına hazırlanan anlaşılır kamu spotlarının yaygın olarak kullanılması yanında çeşitli bilgilendirme toplantıları da düzenlenmelidir.
GIDADA TAKLİT VE TAĞŞİŞ KONUSUNDA BVHO BASIN AÇIKLAMASI
